فولاد ها دارای انواع با کاربردهای گوناگون و مختلف هستند. به طور کلی فولاد یا همان آهن دارای آلیاژ یکی از پرکاربردترین مواد اولیه است که پس از شکل و فرم گیری در تمامی صنایع کاربرد دارد. به همین منظور ما در این مقاله سعی بر آن داریم تا موارد استفاده و کاربردهای فولاد را به طور کامل بیان کنیم. تا انتهای این مقاله با ما همراه باشید.
فهرست
برخلاف تصور رایج، فولاد ضدزنگ صرفاً پوششی نازک بر روی فولاد معمولی نیست، بلکه آلیاژی ویژه با خواص منحصر به فرد است. انواع فولاد ضد زنگ از آهن، کربن، منگنز، سیلیس و عنصر کلیدی “کروم” تشکیل شده است. فولادهای ضد زنگ دارای حداقل 12 درصد کرم هستند و به علت دارا بودن این ماده در برابر خوردگی به علت پوشش ضد اکسیده شدن بسیار مقاوم است. ضخامت این ماده در فولاد به اندازه یک فیلم است که به سرعت پس از حضور در برابر هوا نمایان میشود. یکی از ویژگی های جذاب این نوع فولاد آن است که حتی اگر خراش یا صدمه ببین مجدد این فیلم ضد اکسید ایجاد می شود.
در حالی که کروم عنصر اصلی ضد زنگ کننده در انواع فولادهای زنگ نزن است، عنصر نیکل نیز به طور متداول در حدود 8 درصد به این آلیاژ اضافه می شود. نیکل خاصیت چکشخواری و شکلپذیری فولاد را افزایش می دهد و به آن در برابر حرارت بالا مقاوم می کند.
علاوه بر کروم و نیکل، عناصر دیگری مانند مولیبدن، تیتانیوم و مس نیز می توانند برای ارتقای خواص خاص به انواع فولاد زنگ نزن افزوده شوند. هر کدام از این عناصر مزایای منحصر به فردی مانند افزایش مقاومت در برابر اسیدها یا افزایش استحکام در دماهای بالا را به ارمغان می آورند.
فولاد ضدزنگ به دلیل ویژگی های فوق العاده خود، کاربردهای بسیار متنوعی در صنایع مختلف دارد. از جمله مهم ترین کاربردهای آن میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
با توجه به تنوع گریدها و خواص منحصر به فرد انواع فولادها، فولاد ضدزنگ انتخابی ایدهآل برای طیف گسترده ای از کاربردها است.
فولاد ضد زنگ دارای درجاتی است که بر طبق آن درجات در ساختمان ها و سازه ها بکار برده می شود. نوع 304 و نوع 316. نوع 304 این محصول در مناطق پاک شهری و روستایی مناسب است. نوع 316 آن برای مناطق عادی شهری، دریایی و صنعتی و برای محیط های سخت نوع 2205 که دارای آلیاژهای بیشتری است و سبب سختی آن می شود. نوع 430 این محصول که تنها 17 درصد کرم دارد مقاومت کمی در برابر خوردگی دارد به همین دلیل از آن برای داخل خانه استفاده می شود.
این نوع فولاد با روش نورد گرم به صفحه، میله و ورق تبدیل می شود. برای ساخت قطعات نازک را با نورد سرد می سازند و قطعات توپر سنگین توسط صفحات سرد ساخته می شود. محصولات تولید شده توسط این نورد فولاد را به راحتی می توان ریخته گری و جوشکاری کرد و به راحتی از آن قطعات کوچکی مانند اتصالات و کارهای آهنی معماری ساخت.
سطح نهایی این فولاد می تواند پولیش، بُرس کاری، زبر، الگودار یا نیمرخدار باشد. علاوه بر آن فیلم اکسید را می توان به روش های شیمیایی و یا الکتریکی با در نظر گرفتن ضخامت نهایی آن به رنگ های برنزی، آبی، قرمز، بنفش، طلایی و یا سبز در آورد.
فولاد ضد زنگ در مقاطع استاندارد سازه ای در بازار یافت می شود و هم در مقاطع تو خالی مدور، مربع مستطیل به دلیل نگهداری، مقاومت و قیمت مناسب آن به یک ماده مناسب برای سقف سازی، روکش کردن و یا دکوراسیون تبدیل شده است.
این نوع فولاد به دلیل مقاومت بالا در برابر خوردگی برای پرچ ها در صفحه ستون و بست های دیواری مناسب است. در سازه های کششی به صورت طناب و بست های پایانی از این نوع فولاد استفاده می شود.
علاوه بر آن در تولید محصولات ضد لک مانند لوله ها، وسایل آبدارخانه و زهکشی که در آن ها پایداری و مقاومت در برابر خوردگی بسیار مهم است، استفاده می شود.
هر چند وقت یکبار باید این فولاد شسته شود تا خصوصیات ظاهری خود را حفظ کند. پوسیدگی هایی که بر روی این فولاد شکل می دهد بیشتر داخل خاک است که سبب ایجاد لکه هایی زنگ بر روی سطح این فولاد می شود.
فولادهای مقاوم در برابر گرما به فولادهایی گفته می شود که دارای مقادیر کم عناصری چون: کرم، منگنز، مولیبدن و نیکل است که مانع انبساط فولاد پس از عبور از نورد گرم می شود؛ زیرا که انبساط سبب کاهش مقاومت مکانیکی فولاد می شود.
فولادهای مقاوم در برابر آب و هوا به دسته ای از فولادها گفته می شود که دارای درصد کمی از مس، سیلیکون، منگنز، کرم و انادیوم یا فسفر پایین آلیاژ می شوند و این کار سبب می شود تا رنگ طبیعی آهن محکم به سطح آن بچسبد این میزان آلیاژ در نهایت سبب می شود تا سطح فولاد ترک نخورده و پوسته پوسته نشود. این نوع فولاد برای محیط های پر رطوبتی چون دریا مناسب نیست و در این شرایط از فولادهای ضد زنگ استفاده می شود که قطرات آب بر روی سطح آن نمانده و لیز می خورد. علاوه بر آن فولادهای مقاوم در برابر هر نوع شرایط جوی بگونه ای ساخته می شود که بطور مثال در ساختمان سازی پس از باران از روی آن بر سایر مواد همچون بتن و شیشه نچکد زیرا که سبب ایجاد لکه می شود.
یکی از روش هایی که سالیان درازی در جهت مقاوم سازی فولاد در برابر خوردگی بکار گرفته می شود، پوشش فولاد بوسیلۀ روکش کردن آن است. البته پوشش فلز با روشهایی از جمله فرآیندهای زیر انجام می شود.
در روش فرو بردن در روی، فولاد را با اسید تمیز می کنند و سپس در روی مذاب یا آلیاژ مذاب آهن و روی فرو می برند. در صورت خراش برداشتن این فلز، روی خورده می شود و آسیبی به فلز نمی رسد؛ همچنین آلیاژ آهن و روی سطح بهتری برای رنگ کردن یا جوش کاری ایجاد می کند. دوام فولاد روکش دار به ضخامت روکش در هر رو و محیط بستگی دارد.
موقعیت ساحلی و محیط های صنعتی که ترکیبات نمکی و دی اکسید گوگرد بالایی در هوای آن ها می باشد می توانند فرسودگی سریعی ایجاد کنند. قلیاهای موجود در سیمان، قیر و ملات های آهکی روکش روی را می خورند ولی در هر حال کلرید کلسیم که به عنوان ازودگیر به ملات ها اضافه می شود بسیار خورنده است و باید کم استفاده شود.
فولاد روی اندود و یا گالوانیزه در اتصالاتی که انتخاب شده و یا بکار برده می شوند باید مانع تماس مس یا برنج با آهن گالوانیزه و فلزات دیگر مثل سرب و آلومینیوم شد. این فولاد در هوای تمیز اثرات کمتری دارد ولی به طور کلی همه بست ها باید با واشرهای لاستیکی از رطوبت محفوظ و عایق بشوند. در موقعیت هایی که از فولاد گالوانیزه به همراه چوب با پایه مس باید استفاده شود نیاز است تا چوب با رنگ قیری پوشش داده شود. اگر روکش هنگام بریدن، بست زدن یا جوش کاری صدمه ببیند باید آن را با رنگهای دارای روی ترمیم کرد.
این محصول با روکشی که متشکل از 0.55 درصد آلومینیوم و 43.5 درصد روی و 1.5 درصد سیلیسیم با دوام تر از فولاد پوشیده شده با همان ضخامت از روی خالص است؛ زیرا که می توان آن را بدون محافظت بیشتر در محیط های معمولی استفاده کرد. علاوه بر این، آلیاژ روی به عنوان زیرسازی برای بعضی از پوشش های ارگانیک استفاده می شود.
سرب و حلب سربی، آلیاژی از سرب و قلع با درصدی مشخص است که به عنوان سطوح نهایی برای فولاد و فولاد ضد زنگ استفاده می شود. برای پوشاندن فولاد ضد زنگ با یک لایه 20 میکرونی، با حلب سربی می توان فولاد را در آلیاژ مذاب فرو برد.
فولاد ضد زنگ پوشیده شده با حلب سربی نسبت به پیل های دو قطبی مقاوم است و می توان آن را در تماس با سرب، مس، آلومینیوم یا روی به کار برد. جابجایی گرمایی حلب سربی مانند فولاد ضد زنگ است و می توان سقف یا روکش کاری به طول 9 متر استفاده کرد. ورق فولادی با روکش سربی برای پوشش نهایی یا سقف مناسب است و همان کارایی و خواص ضد پوسیدگی سرب را دارد.
این ورق را به خاطر مقاومت فولاد، می توان برای قسمت های افقی، پوشش زیرین سازه ها، آب روها و قطعات تا شده به کار برد. همچنین اتصالات را می توان با سرب داغ به روش معمولی محکم کرد.
پوشش های آلی با اتصال گرمایی برای محصول ایجاد شده اند. از جمله پلاستیک ها P.V.C (پوشش رنگی)، پلی وینیل فلوراید ، پلی استرها و فیلم P.V.C. از میان پلاستیک ها ، P.V.C در حال حاضر بیشتر برای روکار و سقف استفاده می شوند.
از این نوع پلاستیک با ضخامت 0.2 میلی متر بر روی فولاد ضد زنگ استفاده می کنند. سطح این نوع پلاستیک درشت دانه، زمخت و چرم مانند که در رنگ های زیادی در بازار موجود است. از طرف دیگر معمولاً با یک ماده که مانع از خوردگی می شود، پوشیده شده و پرداخت آن پلی استر است، البته P.V.C برای محیط های خیلی سخت شیمیایی نیز مناسب بوده و باید در کارگاه و هنگام حمل و نقل دقت کرد تا سطح بیرونی آن صدمه فیزیکی نبیند، برای شرایط غیر دریایی با دوام ترین رنگ ها، دوامی حدود 20 سال خواهند داشت.
پوشش P.V.F2: P.V.F2 که یک فلوئورکربن خنثی است، به صورت پوشش های با ضخامت 0.027 میلی متر بر روی محصول گالوانیزه به کار می رود، دوام رنگ آن در دمای زیر 120 درجه سانتی گراد بالا است. سطح نهایی تولید شده صاف بوده و به راحتی تمیز می شود، البته باید از آن محافظت زیادی کرد تا صدمه فیزیکی نبیند.
محصول گالوانیزه با پوشش پلی استر یا پلی استر سیلیسیم، تولیدات اقتصادی هستند و در مکان هایی که مقاومت بالا و تحت سختی هستند عمر بالایی دارند. از پلی استر – سیلیسیم نباید در مکان های دریایی یا داغ و مرطوب استفاده کرد. این دو نوع پوشش معمولا صاف بوده و ضخامت آن ها 0.025 میلی متر است.
فولادهای پوشیده شده با لعاب، نور را به خوبی بازتاب می دهند و برای داخل مناسب هستند. این فولادها به صورت کاشی برای چیدن سقف ها و دیوارها استفاده می شوند. این لعاب که معمولا 0.022 میلی متر ضخامت دارد، به آهن پوشیده شده با آلیاژ روی آلومینیوم اضافه می شود و تمیز کردن آن راحت است. رنگ استاندارد برای لعابکاری فولاد، سفید براق بوده ولی رنگ های روشن دیگری نیز موجود هستند.
در هر کشوری، سیستم خاص خود برای دسته بندی و تعریف فرآورده های نهایی انواع فولاد وجود دارد. به طور کلی، این محصولات در دو دسته اصلی طبقه بندی می شوند:
این دسته شامل مقاطع فولادی با طول نامحدود یا از پیش تعیینشده است که کاربردهای متنوعی در صنایع مختلف دارند. برخی از مهم ترین نمونه های فرآورده های طولی فولاد پایتخت عبارتند از:
این دسته شامل ورق های فولادی با ضخامت و ابعاد مختلف است که در صنایع مختلف از جمله: خودرو سازی، لوازم خانگی، کشتی سازی و… کاربرد دارند. برخی از مهم ترین نمونه های فرآورده های تخت عبارتند از:
در ایران، فرآورده های طولی فولاد پایتخت از نظر نوع و کاربرد به دسته های زیر تقسیم می شوند:
علاوه بر دستهبندی های ذکر شده، معیارهای دیگری مانند: روش تولید، جنس و کاربردهای خاص نیز می توانند برای طبقه بندی فرآورده های نهایی انواع فولاد و کاربرد های آن مورد استفاده قرار گیرند.
فولاد، ماده ای شگفت انگیز که در دنیای امروز کاربردهای فراوانی دارد، از دو عنصر اصلی آهن و کربن تشکیل شده است؛ اما میزان این دو عنصر، نقش تعیینکننده ای در خواص نهایی فولاد ایفا می کند. در این میان، نبردی خاموش بین استحکام و انعطاف پذیری در جریان است که تمایز میان فولاد سخت و نرم را رقم می زند.
علم مواد، در تلاش است تا این نبرد دیرینه را به صلحی پایدار تبدیل کند. فولادهای مدرن چندفازی با تلفیق هوشمندانه فازهای مختلف، به دنبال افزایش همزمان استحکام و انعطاف پذیری هستند. در این فولادها، تلاش می شود تا از مزایای هر دو دنیا بهره مند شد و چالش های فولاد سخت و نرم را به حداقل رساند.
در این میان، پایدارسازی فاز آستنیت نقشی کلیدی ایفا می کند. این فاز، با ساختاری منحصر به فرد، به فولاد مدرن انعطاف پذیری و مقاومت در برابر ضربه می بخشد. درک عمیق از خواص و رفتار این ماده شگفت انگیز، به مهندسان و دانشمندان فولاد پایتخت کمک می کند تا با خلق انواع فولاد آلیاژی نوین، مرزهای علم مواد را جابجا کرده و نیازهای بشر را به بهترین نحو پاسخ دهند. حال که با انواع فولاد و کاربرد آنها آشنا شده اید زمان آن رسیده تا در مورد متدهای تولید فولاد در کشورمان هم اطلاعاتی را کسب نمایید.
در ایران، دو روش اصلی برای تولید فولاد خام وجود دارد که هر کدام ویژگی های خاصی را دارند:
این روش که به عنوان روش “کوره بلند-کنورتور اکسیژنی” (BF-BOF) شناخته می شود، قدمتی دیرینه در صنعت فولاد ایران دارد. مراحل این روش عبارتند از:
در این روش، از کوره های الکتریکی برای احیای مستقیم سنگ آهن و تبدیل آن به آهن اسفنجی استفاده می گردد. سپس آهن اسفنجی به همراه قراضه آهن در کورههای الکتریکی ذوب شده و به فولاد خام تبدیل می شود. مراحل این روش عبارتند از:
علاوه بر دو روش اصلی فوق، روش های دیگری مانند: روش کوره باز (Open Hearth Furnace – OHF) نیز برای تولید فولاد اتومات وجود دارد. این روش که در گذشته به طور گسترده مورد استفاده قرار می گرفت، به دلیل بازدهی کم و آلایندگی بالا، در حال حاضر در بیشتر نقاط دنیا منسوخ شده است. انتخاب روش مناسب برای تولید فولاد خوش تراش، به عواملی مانند: دسترسی به مواد اولیه، منابع انرژی، سرمایه موجود و نیاز بازار بستگی دارد.
در پایان لازم به ذکر است که بدانید هر محصول تولید شده فولادی دارای مقادیر متفاوتی از آلیاژ بوده و همین امر سبب می شود تا از این فولاد در مواقع خاصی استفاده شود. علاوه بر آن جنس هر فولاد با توجه به کاربرد آن متغییر بوده و در واقع پوشش آن نیز متناسب با مسائلی چون شرایط جوی است. از این رو با مطالعۀ مقاله فوق شما خواهید به کاربرد و ویژگی فولاد با روکش های متنوع آن پی برد.
همچنین شما همراهان گرامی میتوانید جهت دریافت قیمت مقاطع فولادی با شماره تماس های موجود در سایت فولاد پایتخت تماس حاصل فرمایید.